Trong lịch sử boxing và các môn thể thao đối kháng, punch drunk là một thuật ngữ quen thuộc. Thuật ngữ này có ý nghĩa gì? Tại sao các võ sĩ chuyên nghiệp sau nhiều năm thi đấu lại hay bị tình trạng “lảo đảo” và nói năng chậm chạp? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết ngay sau đây.
Punch drunk là gì?
Punch drunk là một trạng thái tổn thương não kéo dài, thường gặp ở các vận động viên boxing, MMA, kickboxing, Muay Thái hoặc bóng bầu dục, bóng đá Mỹ – những môn có nguy cơ va chạm mạnh vào vùng đầu. Thuật ngữ này xuất hiện từ những năm 1920 khi các bác sĩ quan sát thấy một số võ sĩ quyền Anh sau nhiều năm thi đấu thường có dáng đi loạng choạng, phản xạ chậm và trí nhớ kém – giống như người say rượu (drunk).
Punch drunk là hội chứng tổn thương não thường gặp ở VĐV võ đối kháng.
Về bản chất, punch drunk là hậu quả của chấn thương sọ não lặp đi lặp lại. Mỗi cú đánh mạnh vào đầu có thể gây tổn thương vi thể cho tế bào thần kinh. Khi tích lũy đủ lâu, các tổn thương này dẫn đến thoái hóa não, gây rối loạn vận động và nhận thức. Đây là một tình trạng nguy hiểm, có thể dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng nếu không được chữa trị và phục hồi đúng cách.
Nguyên nhân gây punch drunk
Sau đây là 3 lý do chủ yếu dẫn đến tình trạng punch drunk:
Tác động lực mạnh vào đầu lặp đi lặp lại
- Trong boxing, những cú đấm vào hàm hoặc thái dương không chỉ gây chấn động ngay lập tức mà còn khiến não bị “lắc” trong hộp sọ.
- Với bóng đá hoặc bóng bầu dục, những pha va chạm trực diện có thể tạo ra lực tương tự.
Tổn thương vi thể tích tụ theo thời gian
- Mỗi lần bị chấn động não, một lượng nhỏ tế bào thần kinh bị hư hại.
- Não không thể tự phục hồi hoàn toàn, dẫn đến tổn thương tích lũy.
Không được nghỉ ngơi hoặc điều trị đúng cách
- Một số vận động viên trở lại thi đấu quá sớm sau khi bị chấn động.
- Việc không cho não thời gian hồi phục làm tăng nguy cơ biến chứng lâu dài.
Các chấn thương ở đầu thường dễ gây nên hiện tượng punch drunk.
Triệu chứng của punch drunk
Punch drunk thường tiến triển âm thầm, triệu chứng xuất hiện từ từ, đôi khi sau nhiều năm thi đấu. Các dấu hiệu điển hình gồm:
- Gặp vấn đề về thăng bằng và phối hợp: Đi loạng choạng, khó giữ thăng bằng, dễ ngã.
- Chậm chạp trong phản xạ: Phản ứng với tình huống kém nhanh nhạy hơn trước.
- Khó khăn trong giao tiếp: Giọng nói chậm, phát âm khó khăn.
- Suy giảm trí nhớ: Quên những sự việc gần đây, khó tập trung.
- Thay đổi tính cách: Dễ cáu gắt, nóng nảy hoặc trầm cảm.
- Rối loạn vận động: Run tay chân, giống triệu chứng Parkinson.
Ở giai đoạn nặng, người mắc có thể gặp khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày, mất khả năng tự chăm sóc bản thân.
Punch drunk và bệnh não chấn thương mạn tính (CTE)
Ngày nay, giới y học thường gọi punch drunk là một dạng của chronic traumatic encephalopathy (CTE). Điểm chung của cả hai là tổn thương não mạn tính do chấn thương lặp đi lặp lại.
- Punch drunk là cách gọi mang tính hình tượng, xuất phát từ giới võ thuật.
- CTE là thuật ngữ khoa học, được nghiên cứu rộng rãi với bằng chứng giải phẫu và sinh hóa não.
Punch drunk có nhiều sự tương đồng với CTE.
Các nghiên cứu trên não của những vận động viên đã qua đời cho thấy sự tích tụ bất thường của protein Tau – dấu hiệu đặc trưng của CTE. Đây chính là nguyên nhân gây thoái hóa tế bào thần kinh, dẫn đến triệu chứng của punch drunk.
Ai có nguy cơ bị punch drunk?
Punch drunk không phải là tình trạng phổ biến mà nhiều người có thể gặp phải, chỉ có những người làm một số công việc sau sẽ dễ gặp phải tình trạng này:
- Võ sĩ quyền Anh, MMA, Muay Thái: Nguy cơ cao nhất do thường xuyên chịu đòn trực tiếp vào đầu.
- Cầu thủ bóng bầu dục: Va chạm mạnh và liên tục.
- Cầu thủ bóng đá: Nguy cơ thấp hơn nhưng vẫn có nếu thường xuyên đánh đầu và va chạm mạnh.
- Người làm nghề dễ bị chấn thương đầu: Bảo vệ an ninh, lực lượng vũ trang, công việc trong môi trường nguy hiểm.
Các võ sĩ Muay Thái cũng dễ gặp phải chứng punch drunk.
Hậu quả lâu dài của punch drunk
Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng đến sự nghiệp thi đấu mà còn tác động đến cuộc sống cá nhân:
- Giảm khả năng vận động: Dáng đi kém linh hoạt, run rẩy, khó điều khiển cơ thể.
- Suy giảm trí nhớ và nhận thức: Khó học kỹ năng mới, mất trí nhớ ngắn hạn.
- Tâm lý bất ổn: Dễ nổi nóng, trầm cảm, mất động lực sống.
- Mất khả năng lao động: Một số người phải nghỉ thi đấu sớm hoặc không thể làm việc bình thường.
Nghiêm trọng hơn, punch drunk có thể tiến triển thành hội chứng giống bệnh Alzheimer hoặc Parkinson, khiến người bệnh cần sự chăm sóc suốt đời.
Phát hiện sớm và chẩn đoán
Việc phát hiện punch drunk ở giai đoạn đầu rất quan trọng để giảm tốc độ tiến triển. Các phương pháp bao gồm:
- Đánh giá lâm sàng: Bác sĩ kiểm tra khả năng thăng bằng, phản xạ, trí nhớ.
- Chụp MRI hoặc CT não: Giúp phát hiện tổn thương cấu trúc não.
- Theo dõi triệu chứng dài hạn: Đặc biệt ở vận động viên có tiền sử chấn động não nhiều lần.
Muốn kết luận có bị punch drunk hay không thì cần phải chụp não.
Hiện chưa có xét nghiệm máu đơn giản để chẩn đoán punch drunk, nên việc theo dõi và tự nhận biết dấu hiệu là rất quan trọng.
Điều trị punch drunk
Hiện chưa có phương pháp chữa khỏi hoàn toàn punch drunk hoặc CTE. Mục tiêu điều trị là giảm triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống bằng một số phương pháp sau:
- Vật lý trị liệu: Tăng cường khả năng vận động, giữ thăng bằng.
- Trị liệu ngôn ngữ: Giúp cải thiện khả năng nói và giao tiếp.
- Điều trị tâm lý: Hỗ trợ người bệnh vượt qua trầm cảm, lo âu.
- Thuốc: Dùng để kiểm soát triệu chứng như run, co cứng cơ, trầm cảm.
Điều quan trọng là phát hiện sớm và giảm thiểu tác động mới lên não.
Phòng ngừa punch drunk
Phòng bệnh luôn quan trọng hơn chữa bệnh, đặc biệt với punch drunk:
- Đeo bảo hộ phù hợp: Sử dụng mũ bảo hộ khi tập luyện hoặc thi đấu.
- Giới hạn số trận và số hiệp: Giảm thời gian tiếp xúc với đòn đánh vào đầu.
- Tuân thủ thời gian hồi phục sau chấn động: Không quay lại tập luyện hoặc thi đấu quá sớm.
- Tập kỹ thuật phòng thủ: Học cách né đòn, đỡ đòn hiệu quả để giảm tác động vào đầu.
- Theo dõi sức khỏe định kỳ: Khám chuyên khoa thần kinh thường xuyên để phát hiện sớm.
Punch drunk trong lịch sử boxing
Một số huyền thoại boxing từng được cho là mắc punch drunk:
- Sugar Ray Robinson: Nổi tiếng với phong cách tấn công dồn dập, nhưng về già có dấu hiệu suy giảm trí nhớ.
- Muhammad Ali: Mắc bệnh Parkinson sau nhiều năm thi đấu đỉnh cao.
- Freddie Roach: HLV boxing hàng đầu thế giới, từng là võ sĩ và mắc chứng run tay.
Võ sĩ Muhammad Ali bị chứng bệnh Parkinson khi về già.
Những câu chuyện này cho thấy dù đạt vinh quang, các võ sĩ vẫn phải trả giá về sức khỏe nếu không bảo vệ bản thân.
Punch drunk không chỉ là một cụm từ mô tả hình ảnh võ sĩ loạng choạng sau trận đấu, mà là một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng với nguyên nhân, triệu chứng và hậu quả rõ ràng. Nó nhắc nhở rằng thể thao đối kháng dù hấp dẫn và giàu cảm xúc nhưng tiềm ẩn rủi ro lớn cho não bộ. Nếu bạn là người yêu thích boxing và các môn thể thao đối kháng thì nên tìm hiểu kỹ hơn về kiến thức này nhé.